Những món ăn Tết cổ Truyền của đồng bào Giáy

Dân tộc Giáy là dân tộc có nhiều lễ tết, mỗi lễ tết lại có những phong tục và ẩm thực độc đáo. Tết Nguyên Đán được người Giáy gọi là “Xiêng láo”, nghĩa là tết to, tết cả, không thể thiếu các món bánh gù, xôi tím, hay khâu nhục.

Để chuẩn bị cho Tết Xiêng láo, các gia đình người Giáy ở Lào Cai đều gói bánh gù.  Khác với chiếc bánh chưng vuông vắn của người Kinh, bánh chưng của đồng bào Giáy có hai đầu thon, phần giữa bánh phình to, nên bánh còn có tên gọi là bánh gù. Để làm được bánh khá kỳ công, nguyên liệu phải được chọn lựa kỹ càng.

Nguyên liệu gói bánh gù không khác so với gói bánh chưng

Lá dong là loại lá được lấy ở trên rừng, khổ lá vừa phải. Lúa nếp nương phải là thứ nếp thơm ngon đều hạt do bà con tự cấy, nhân đỗ xanh đãi sạch vỏ. Phần quan trọng không thể thiếu là lựa chọn thịt lợn, phải là thịt ba chỉ thái mỏng, ướp với gia vị và thảo quả nướng. Khi nguyên vật liệu đã chuẩn bị đầy đủ, các chị, các mẹ bắt đầu gói bánh. Bánh có phần gù càng cao, càng cân đối thì càng đẹp. Người Giáy gói bánh gù 2 lần trong năm, trước tết và cuối tháng giêng. Tháng giêng thì buộc 3 cái bánh gù lại với nhau để làm lễ cúng tổ tiên.

Trước Tết Xiêng láo, nhà nào cũng gói bánh gù

Cùng với bánh gù, người Giáy thường làm xôi màu và tùy vào dịp lễ tết để chọn làm xôi cho đúng phong tục. Ngày tết Xiêng láo làm xôi một màu, tết tháng 3 thì làm xôi 3 màu còn tết tháng 7 thì làm xôi 7 màu . Tết Nguyên đán, các gia đình  chọn làm xôi màu tím. Màu xôi được lấy từ một loại lá rừng, gọi là lá cẩm, đem đun lấy nước rồi ngâm với gạo nếp sau đó cho vào đồ.

Chuẩn bị làm xôi tím

Tết Xiêng láo cũng không thể thiếu món khẩu nhục truyền thống. Món ăn được làm từ thịt ba chỉ lợn, nhưng rất cầu kỳ và mất thời gian. Thịt rửa sạch cho vào nồi luộc kỹ sau đó vớt ra để nguội. Cạo sạch phần bì của miếng thịt, dùng vật nhọn châm vào bì thật kỹ, khi thấy bì chảy mỡ ra thì lau sạch, lấy rượu hoặc dấm bôi vào lớp da bì đó cho thấm đều và cho thịt vào chảo mỡ nóng rán cho vàng đều mới vớt ra. Sau đó lại cho miếng thịt đã rán được thái, ướp với các loại gia vị và cho vào hấp đến chín mềm.

Khâu nhục là món ăn không thể thiếu trong ngày Tết Xiêng láo của đồng bào Giáy ở Lào Cai

Sau khi chuẩn bị đủ đồ ăn Tết, sáng 30, các thành viên trong gia đình người Giáy thức dậy rất sớm để lau dọn nhà cửa sạch sẽ, sau đó tiến hành dán giấy đỏ trong nhà. Các vật dụng, vị trí trong nhà từ cái cuốc, cái cày cho đến cây cối, bàn thờ tổ tiên đều được dán giấy đỏ. Trong nhà cũng đều trang trí bằng giấy đỏ với quan niệm con người được đón tết thì vạn vật đều được mới mẻ đón chào năm mới.

Theo quan niệm của người Giáy, giấy đỏ biểu trưng cho niềm vui, sự tốt lành. Dán giấy đỏ lên những nơi quan trọng là bắt đầu cho một năm mới với mong muốn an khang, thịnh vượng. 

Ngày Tết Xiêng láo, các gia đình người Giáy sum họp bên mâm cơm với các món ẩm thực truyền thống như bánh gù, xôi tím, khẩu nhục,.. thật đầm ấm và vui vẻ. 

Thanh Thủy/ VOV Tây Bắc